ഒന്നാം ഭാഗം ഇവിടെ വായിക്കുക
ഗവേഷണരംഗം
ഓ.ഐ.സി രാജ്യങ്ങളിലെ ശാസ്ത്രരംഗത്തെ വിലയിരുത്തിക്കൊണ്ട് 2006 നവംബര് 2- ല് നേച്ചര് മാസിക ഒരു സ്പെഷ്യല് എഡിഷന് തന്നെ പ്രസിദ്ധീകരിക്കുകയുണ്ടായി. അതില് ശാസ്ത്രഗവേഷണരംഗത്തെ വളര്ച്ചയെ സൂചിപ്പിക്കുന്ന ഗവേഷണപ്രബന്ധങ്ങള്, ഗവേഷണത്തിനായുള്ള ധനവിനിയോഗം, പേറ്റന്റുകള് എന്നിങ്ങനെ നിരവധി ഘടകങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള പഠനങ്ങളും ഉണ്ടായിരുന്നു. പല ഇസ്ലാമിക് രാജ്യങ്ങളും ഗവേഷണപ്രബന്ധങ്ങളുടെയും ഗവേഷണവിനിയോഗത്തിന്റെയും പേറ്റന്റുകളുടെയും, കാര്യത്തില് പാപ്പരാണ് എന്ന് ഈ പഠനങ്ങള് വ്യക്തമാക്കുന്നു. (ചിത്രങ്ങള് രണ്ട്, മൂന്ന്, നാല്. ചിത്രങ്ങളില് ഞെക്കിയാല് വലുതാക്കി കാണാം).
(ചിത്രം രണ്ട്: ശാസ്ത്ര ലേഖനങ്ങള് )
(ചിത്രം മൂന്ന്: ഓ.ഐ.സി. രാജ്യങ്ങളില് നിന്നുള്ള ശാസ്ത്രലേഖനങ്ങള് )
ചിത്രം മൂന്നില് നിന്നും ഇസ്ലാമിക രാജ്യങ്ങളില് വെച്ച് ഏറ്റവും സെക്കുലര് ആയിട്ടുള്ള ടര്ക്കിയില് നിന്നുമാണ് ഏറ്റവും കൂടുതല് റിസര്ച്ച് പേപ്പറുകള് വന്നിട്ടുള്ളത്. പൊതുധാരണയ്ക്ക് വിപരീതമായി ഇറാന് ഈ രാജ്യങ്ങളില് വെച്ചു മെച്ചപ്പെട്ട പ്രകടനം കാഴ്ച വെയ്ക്കുന്നു എന്നും നമുക്കു കാണാന് കഴിയും. ധനികരും, എന്നാല് സെക്കുലര് സ്വഭാവം തീരെ ഇല്ലാത്തതുമായ ഇസ്ലാമിക് രാജ്യങ്ങളില് ഏറിയ പങ്കും ശാസ്ത്രം മുരടിച്ചു തന്നെ നില്ക്കുന്നു എന്നതിന് വ്യക്തമായ തെളിവാണിത്. ടോപ് റേറ്റഡ് സയന്റിഫിക് ജേണലുകളില് ശാസ്ത്രഗവേഷണലേഖനങ്ങള് പ്രസിദ്ധീകരിക്കുന്നതിന്റെ പിന്നിലുള്ള ചില്ലറ പൊളിറ്റിക്സിനെക്കുറിച്ചും, നെപ്പോട്ടിസത്തെക്കുറിച്ചും ബോധവാനായിരിക്കെ തന്നെ അത്തരം കാരണങ്ങള് കൊണ്ടു മാത്രം ഇസ്ലാമിക് രാജ്യങ്ങളുടെ അവസ്ഥയെ ന്യായീകരിക്കാനാവില്ല.
പേറ്റന്റുകള്
ഒരു രാജ്യത്തിന്റെ ബൌദ്ധികസ്വത്തവകാശസംരക്ഷണത്തില് നിര്ണായക ഘടകമാണ് പേറ്റന്റുകള്. 1977-2008 കാലയളവില് നല്കപെട്ട പേറ്റന്റുകളുടെ കണക്കുകള് ഒന്ന് പരിശോധിക്കാം (ചിത്രം:നാല്).
(ചിത്രം നാല് : പേറ്റന്റുകള് )
57 ഓ.ഐ.സി അംഗങ്ങളുടെ പേറ്റന്റുകള് 2545. ഇത് ആകെ മൊത്തം പേറ്റന്റുകളുടെ വെറും 0.07% മാത്രം (ഓ.ഐ.സി.രാജ്യങ്ങളില് നിന്ന് തന്നെ വിദേശികള് നേടിയ പേറ്റന്റുകളും ഇതിലുള്പ്പെടും). പാക്കിസ്ഥാന് ഇക്കാലയളവില് നേടിയത് വെറും 44 പേറ്റന്റുകള്. അതില് തന്നെ പകുതിയലിധകിവും കഴിഞ്ഞ നാല് വര്ഷത്തിനുള്ളില് ലഭിച്ചത്. ജിന്നുകളുടെ ഊര്ജ്ജം ഊറ്റാന് ഖുറാനില് മുങ്ങി തപ്പി നടന്ന 80-90 കാലഘട്ടത്തില്, കൃത്യമായി പറഞ്ഞാല് 1995-നു മുന്പ് വരെ പാകിസ്ഥാന് ഉണ്ടായിരുന്നത് വെറും 8 പേറ്റന്റുകള്!
ഇന്ന് ഇസ്ലാമിക് രാജ്യങ്ങള് എടുത്തണിയുന്ന സമ്പന്നതയുടെ ആടയാഭരണങ്ങളായ അംബരചുംബികളും, ഹൈവേകളും, കാറുകളും, ഇന്റര്നെറ്റും ഒക്കെ പടിഞ്ഞാറന് ശാസ്ത്രസാങ്കേതികവിദ്യയുടെ ഇറക്കുമതികളാണ്. എണ്ണ കുഴിച്ചെടുക്കുന്നതിനുള്ള സാങ്കേതിക വിദ്യയും അമേരിക്ക പോലുള്ള വിദേശരാജ്യങ്ങളില് നിന്നും ഇറക്കുമതി ചെയ്യുകയായിരുന്നു എന്ന് മുന്പ് തന്നെ സൂചിപ്പിച്ചു.. അതായത് ഇസ്ലാമിക രാജ്യങ്ങള് മുഖ്യമായും ടെക്നോളജി ഇറക്കുമതി ചെയ്യുക മാത്രമാണ് ചെയ്യുന്നത്.
ഔഷധനിര്മ്മാണവിതരണരംഗം
ടെക്നോളജിയ്ക്കൊപ്പം, കോടിക്കണക്കിനു വരുന്ന മുസ്ലിം ജനതയുടെ രോഗനിവാരണത്തിനുതകുന്ന മരുന്നുകളും, ഉപകരണങ്ങളും ഇറക്കുമതി ചെയ്യേണ്ടി വരുന്നുണ്ട് (ചിത്രം:അഞ്ച് ). ഔഷധനിര്മ്മാണരംഗത്തിനു വിദഗ്ദ്ധപരിശീലനമാര്ജ്ജിച്ച സയന്റിസ്റ്റുകള്, ഫാര്മസിസ്റ്റുകള്, ബയോളജിസ്റ്റുകള്, ലാബ് ടെക്നീഷ്യന്സ് എന്നിവരുടെ സേവനം അത്യന്താപേക്ഷിതമാണു. അടിസ്ഥാനവിദ്യാഭ്യാസത്തില് തുടങ്ങി, ഉന്നതവിദ്യാഭ്യാസത്തിലും, ഗവേഷണ രംഗത്തും എല്ലാം കെമിസ്ട്രി, ബയോളജി, മെഡിസിന്, മറ്റു അനുബന്ധ ശാസ്ത്രവിഷയങ്ങള് എന്നിവയ്ക്ക് പ്രാധാന്യം കൊടുക്കാതെ ഈ രംഗത്ത് വിദഗ്ധരെ സൃഷ്ടിച്ചെടുക്കുവാന് ഓ ഐ.സി രാജ്യങ്ങള്ക്ക് കഴിയുകയില്ല. ഇതിനു മറ്റു കുറുക്കുവഴികളൊന്നുമില്ല. ഖുറാന് താളുകളെ എത്ര വ്യാഖ്യാനിച്ചാലും പാരസെറ്റമോള് ഉണ്ടാക്കാനുള്ള വിദ്യ കിട്ടില്ല!
(ചിത്രം അഞ്ച്: മരുന്നുകളുടെ കയറ്റുമതിയും ഇറക്കുമതിയും)
നിക്ഷേപരാഹിത്യം
1996-2003- കാലയളവില് ഇരുപതു OIC രാജ്യങ്ങള് ശാസ്ത്രഗവേഷണത്തിനായി ചിലവഴിച്ചത് ജി.ഡി.പിയുടെ 0.34% ശതമാനം മാത്രമാണ്. ഗ്ലോബല് ആവറേജിനെക്കാള് (2.34%) വളരെക്കുറവാണിത്. ശാസ്ത്രസാങ്കേതിക മുന്നേറ്റങ്ങള്ക്ക് വഴിമരുന്നാകുന്ന ഗവേഷണങ്ങള്ക്ക്, വിശാലമായ ലോകവീക്ഷണവും, ക്രിയാത്മകമായി ചിന്തിക്കുവാനുള്ള സ്വാതന്ത്ര്യവും, തുറന്ന കാഴ്ചപ്പാടുകളും, സഹകരണ മനോഭാവവും, ധനനിക്ഷേപവും എല്ലാം ചേര്ന്നു സൃഷ്ടിക്കുന്ന അനുകൂലസാഹചര്യം അത്യാവശ്യമാണു. പ്രതിലോമരാഷ്ട്രീയം സൃഷ്ടിക്കുന്ന മതില്ക്കെട്ടുകള്ക്കു പുറമേ, ശാസ്ത്രം, വിദ്യാഭ്യാസം എന്നീ മേഖലകളിലെ നിക്ഷേപരാഹിത്യവും അറബ് രാജ്യങ്ങളുടെ ബൗദ്ധിക പുരോഗതിക്ക് വിഘാതമാകുന്നതായി അറബ് ഹ്യൂമന് ഡെവലപ്പ്മെന്റ് റിപ്പോര്ട്ടുകള് (2002 മുതല് 2009-വരെ) കണ്ടെത്തുന്നു. തദ്ദേശ ശാസ്ത്രവിജ്ഞാന രംഗത്ത് വേണ്ടത്ര ധനം നിക്ഷേപിച്ചും, വികസിത രാജ്യങ്ങളിലെ ഗവേഷണ കേന്ദ്രങ്ങളും, സര്വ്വകലാശാലകളുമായി സഹകരിച്ച് അറബ് ശാസ്ത്രജ്ഞര്ക്ക് വിദഗ്ദ പരിശീലനം നേടിക്കൊടുത്തും, സ്വന്തമായി ഒരു നൂതന ശാസ്ത്രപാരമ്പര്യം സൃഷ്ടിക്കാതെ, ശാസ്ത്രോല്പ്പന്നങ്ങള് ഇറക്കുമതി മാത്രം ചെയ്ത്, ജ്ഞാനസമ്പന്നമായ ഒരു സമൂഹത്തെ വാര്ത്തെടുക്കാമെന്ന അബദ്ധധാരണ ഈ പ്രശ്നങ്ങളെ കൂടുതല് വഷളാക്കുകയാണ് ചെയ്തത് എന്നും ഈ റിപ്പോര്ട്ട് പറയുന്നു.
സാങ്കേതിക വിദ്യകള് സ്വീകരിക്കുന്നതിലും കൈമാറ്റം ചെയ്യുന്നതിലും അറബ് രാജ്യങ്ങള് നടത്തിയ പരീക്ഷണങ്ങള്, വേണ്ടത്ര സാങ്കേതിക മുന്നേറ്റമോ, നിക്ഷേപത്തില് ആകര്ഷണീയമായ നേട്ടമോ ഉണ്ടാക്കിയില്ല. സാങ്കേതിക വിദ്യകള് ഇറക്കുമതി ചെയ്തതല്ലാതെ, നൂതനമായ സാങ്കേതികവിദ്യകള് തനതായി രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിനാവശ്യമായ അറിവിനോ, ഇന്ഫ്രാസ്ട്രക്ച്ചറിനോ മുസ്ലീം സമൂഹം പ്രാധാന്യം കൊടുക്കുന്നില്ല. ആള്ട്ടര്നേറ്റ് ഊര്ജ്ജസ്രോതസ്സുകള് കണ്ടെത്താനായി വിവിധരാജ്യങ്ങളില് നടക്കുന്ന ഗവേഷണങ്ങള് വിദൂരഭാവിയില് വിപ്ലവകരമായ മാറ്റങ്ങള് സൃഷ്ടിച്ചേക്കാം. അത്തരം കണ്ടുപിടുത്തങ്ങള് എണ്ണപ്പണം മാത്രം അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള മുസ്ലിം രാജ്യങ്ങളുടെ സമ്പദ് വ്യവസ്ഥയെ തകിടംമറിക്കുവാനുള്ള സാധ്യത തള്ളിക്കളയാനാവില്ല.
വിദ്യാഭ്യാസം
നിലവിലുള്ള പഠനങ്ങള് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്, അറബ് കുടുംബങ്ങളില് കുട്ടികളെ വളര്ത്തുന്നത് തികച്ചും സ്വേഛാധിപത്യപരമായ സമീപനത്തിലൂന്നിയാണ്. ഇത് കുട്ടികളുടെ ചിന്താരീതികളെ പ്രതിലോമകരമായി ബാധിക്കുകയും, അവരിലെ അന്വേഷണത്വര ഇല്ലാതാക്കി ഒരുതരം നിഷ്ക്രിയമനോഭാവം വളര്ത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. പ്രാഥമിക വിദ്യാഭ്യാസം തുടങ്ങി സര്വ്വകലാശാല വരെയുള്ള വിദ്യാഭ്യാസത്തില് കുട്ടികളില് ശാസ്ത്രീയ അവബോധം സൃഷ്ടിക്കാന് ആവശ്യമായ പാഠ്യപദ്ധതികളുടെ അഭാവം ശ്രദ്ധേയമാണ്. അടിസ്ഥാന വിദ്യാഭ്യാസത്തിനും ഗവേഷണത്തിനുമൊക്കെ പണം മുടക്കാന് പിശുക്കു കാണിക്കുന്നത് ഏറ്റവും ധനികരായ മുസ്ലിംരാജ്യങ്ങളാണു. അതേ സമയം "ആയുധംവാങ്ങല്" എന്ന ധൂര്ത്തില് ലോകത്തെ ഏറ്റവും മുന്തിയ പത്തു രാജ്യങ്ങളില് ആറും ഈ ധനികരാജ്യങ്ങളാണു.ഒരു സര്വ്വകലാശാല ജനിച്ച ശേഷം, സെന്റര് ഓഫ് എക്സലന്സ് ആയി വളരുന്നത് നിരവധി വര്ഷത്തെ തീവ്രപ്രയത്നം കൊണ്ടാണ്. അറബ് ലോകത്തെ യൂണിവേഴ്സിറ്റികളില് മുക്കാലും കഴിഞ്ഞ 25 വര്ഷത്തിനുള്ളില് തുടങ്ങിയതാണ്. അതില് തന്നെ 57%-നും 15 വയസ്സ് മാത്രം പ്രായം. സൂപ്പര്സോണിക് സ്പീഡില് പോകുന്ന ആധുനികശാസ്ത്രത്തെ ഒട്ടകപ്പുറത്ത് ചേസു ചെയ്യുന്ന അവസ്ഥയാണിപ്പോള്.
2008-ല് പുറത്തുവിട്ട ലോക വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളുടെ റാങ്കിങ്ങില് ടോപ് 500-ല് മുസ്ലിം രാജ്യങ്ങളില് നിന്നും ഒരൊറ്റ യൂണിവേഴ്സിറ്റി മാത്രമാണുള്ളത്. അതും ടര്ക്കിയില് നിന്നുള്ള യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഓഫ് ഇസ്താന്ബുള്. യുറോപ്യന് യൂണിയനില് ചേരാനുള്ള മോഹം കാത്തുസൂക്ഷിക്കുന്ന ടര്ക്കി, "ശരിയ" നിയമം പിന്തുടരുന്നില്ലാത്തതു കൊണ്ട് ടെക്നിക്കലി ഇസ്ലാമിക് രാജ്യം എന്നു വിശേഷിപ്പിക്കാനാവില്ല എന്നാണു പണ്ഡിതമതം! മറ്റൊരര്ത്ഥത്തില് ഇന്ന് മുസ്ലിം ശാസ്ത്രസമൂഹം നേരിടുന്ന ഏറ്റവും വലിയ വെല്ലുവിളി, പേരിനെങ്കിലും മതേതരസ്വഭാവം സൂക്ഷിച്ചിരുന്ന ഭരണകൂടങ്ങളെയും, മൊണാര്ക്കുകളെയും ചൊല്പ്പടിക്ക് നിര്ത്തി അധികാരം നുണയുന്ന തീവ്രമതവാദികളാണു.
മാധ്യമങ്ങള്
വിജ്ഞാന വിതരണ-പ്രചാരണത്തിനു അത്യന്താപേക്ഷിതമായ മാധ്യമങ്ങള്ക്ക്, അഭിപ്രായ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിലും, ആശയ പ്രകടനത്തിനും, മിക്ക അറബ് രാജ്യങ്ങളിലും, അങ്ങേയറ്റം നിയന്ത്രണങ്ങളാണ് നിലവിലുള്ളത്. മിക്കവാറും മാധ്യമ സ്ഥാപനങ്ങള് സ്റ്റേറ്റ് ഉടമസ്ഥതയിലാണു താനും. പലപ്പോഴും ജേണലിസ്റ്റുകള് നിയമവിരുദ്ധമായ പീഢനം, ശാരീരികവും, മാനസികവുമായ അക്രമഭീഷണികള്, കടുത്ത സെന്സര്ഷിപ്, എന്നിവ നേരിടുന്നു. ഈജിപ്തിലെ അല്-മനാറ സയന്സ് ചാനലിനു 40 ഫുള്-ടൈം സ്റ്റാഫുകള് ഉള്ളപ്പോള്, അറബ് മാധ്യമ ഭീമനായ അല്-ജസീറയ്ക്ക് ഒരു ഫുള്-ടൈം സയന്സ് റിപ്പോര്ട്ടര് പോലുമില്ല. ജേണലിസ്റ്റുകള്ക്ക് മുന്നില് അറബ് സയന്സ് സ്ഥാപനങ്ങള് താരതമ്യേന അടഞ്ഞു തന്നെ കിടക്കുന്നു. കെയ്റോയിലെ തന്റെ ഡെസ്കിലിരുന്നു, തെട്ടെതിരെയുള്ള സ്ട്രീറ്റിലെ ഈജിപ്ത്സ് നാഷണല് റിസര്ച്ച് സെന്ററിന്റെ മതിലുകള്ക്കുള്ളിലെ കാര്യങ്ങള് അറിയുന്നതിനേക്കാള് എളുപ്പത്തില് അമേരിക്കന് യൂണിവേഴ്സിറ്റികളില് എന്ത് നടക്കുന്നു എന്നറിയാന് കഴിയുമെന്നാണ് അറബ് സയന്സ് ജേണലിസ്റ്റു അസോസിയേഷന്റെ സ്ഥാപകനേതാവും പ്രസിഡന്റും ഒക്കെ ആയിരുന്ന നാദിയ എല്-അവാദി നേച്ചര് മാസികയിലെ ലേഖനത്തില് എഴുതിയത്.
ഈ ലേഖനത്തില് മുന്പ് സൂചിപ്പിച്ചതരത്തിലുള്ള കണക്കുകള് പല മുസ്ലീം രാജ്യങ്ങളില് നിന്നും ലഭ്യമല്ല. മുസ്ലീം രാജ്യങ്ങളിലെ ശാസ്ത്രഗവേഷണരംഗം വിലയിരുത്തുവാനും മൂല്യനിര്ണയം നടത്തുവാനും ഉതകുന്ന തരത്തില് ഇറാന് ആസ്ഥാനമാക്കി ഒരു ഇസ്ലാമിക് സയന്സ് സൈറ്റേഷന് സെന്റര് തുടങ്ങുവാന് 2008-ഒക്റ്റോബറില് ഓ.ഐ.സി അനുമതി നല്കുകയുണ്ടായി. ഭാവിയില് എല്ലാ ഇസ്ലാമിക് രാജ്യങ്ങളില് നിന്നുമുള്ള ശാസ്ത്ര വിവരങ്ങള് ലഭ്യമാകുമെന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കാം.
ഭാഷകളുടെ അപര്യാപ്തത
അറബി, പേര്ഷ്യന്, ഉര്ദു എന്നിങ്ങനെ പ്രാദേശിക ഭാഷകളുടെ അപര്യാപ്തതയും ശാസ്ത്രവളര്ച്ചയുടെ തടസ്സത്തിനു വിഘാതമായി സൂചിപ്പിക്കുന്നുണ്ട്. ഏകദേശം എണ്പതു ശതമാനം ശാസ്ത്രവിവരങ്ങള് ഇംഗ്ലീഷില് ആണ് അച്ചടിക്കപ്പെടുന്നത്. രണ്ടായിരത്തിരണ്ടിലെ യു.എന് റിപ്പോര്ട്ട് പ്രകാരം, അറബ് ലോകമാകെ വര്ഷത്തില് വെറും മുന്നൂറ്റി മുപ്പതു പുസ്തകങ്ങള് ആണ് പരിഭാഷ ചെയ്യുന്നത്. കഴിഞ്ഞ ആയിരം വര്ഷത്തിനുള്ളില്, അറബ് ലോകം പരിഭാഷ ചെയ്തത് സ്പെയ്ന് ഒരൊറ്റ വര്ഷത്തില് പരിഭാഷ ചെയ്ത ബുക്കുകള്ക്ക് തുല്യമാണെന്ന് കൂടി ഈ റിപ്പോര്ട്ട് പറയുന്നു. അറബ് ബുക് മാര്ക്കറ്റില് ഇന്ന് മതപരമായ പുസ്തങ്ങള് കുന്നുകൂടുമ്പോഴും, ശാസ്ത്രവിഷയങ്ങളിലുള്ള പുസ്തകങ്ങള് താരതമ്യേന ദുര്ലഭമാകുന്നു. മൊത്തം പുസ്തകങ്ങളുടെ പതിനേഴു ശതമാനം വരും മതസംബന്ധിയായ പുസ്തകങ്ങള്. ലോകത്തിന്റെ മറ്റു ഭാഗങ്ങളില് ആകെ അഞ്ചു ശതമാനം മാത്രമാണു മതസംബന്ധിയായ പുസ്തകങ്ങള് ഇറങ്ങുന്നത്. പാകിസ്ഥാനിലെ ഏറ്റവും പ്രശസ്തമായ ഖ്വയിദ്-ഇ-ആസാം യൂണിവേഴ്സിറ്റി ക്യാമ്പസില് മൂന്നു മോസ്കുകള് ഉണ്ട്. എന്നാല് ഒരൊറ്റ ബുക്ക് സ്റ്റോറുപോലും ഇല്ല എന്ന് അവിടുത്തെ തന്നെ അധ്യാപകനായ പര്വേസ് ഹൂദ് ഭോയ് പറയുന്നു!
ശാസ്ത്രജ്ഞര്
മുസ്ലിം രാജ്യങ്ങളിലെ ഏതാണ്ട് ഒന്നര ബില്ല്യണോളം വരുന്ന ജനതയ്ക്ക് അഭിമാനത്തോടെ ആധുനികലോകത്തിനു മുന്നില് ചൂണ്ടിക്കാണിക്കുവാന് ശാസ്ത്രജ്ഞന്മാരോ, കണ്ടുപിടുത്തങ്ങളോ ഇല്ലായെന്നതു തികച്ചും നിര്ഭാഗ്യകരമായ വസ്തുതയാണ്. എണ്ണമറ്റ ഇസ്ലാമിക് വെബ് സൈറ്റുകളില് ഇസ്ലാമിലേക്ക് മതപരിവര്ത്തനം ചെയ്ത ശാസ്ത്രജ്ഞന്മാരുടെയും (പ്രത്യേകിച്ചും പാശ്ചാത്യരുടെ ) മറ്റു വ്യക്തികളുടെയും കാറ്റലോഗ് സൂക്ഷിക്കുന്നതും, അതൊരു പ്രൊപഗാന്ഡയായി കൊണ്ടുനടക്കുന്നതുമെല്ലാം ഈ ഇല്ലായ്മയ്ക്ക് പകരം വെയ്ക്കലിന്റെ ഭാഗമായി കാണാവുന്നതാണ്.
ശാസ്ത്രത്തിനുള്ള നോബല് സമ്മാന ചരിത്രത്തില് ഇതുവരെ രണ്ടു മുസ്ലീങ്ങള് മാത്രം ആണുള്ളത്. പാകിസ്ഥാനില് ജനിച്ച്, ലണ്ടണിലും, അമേരിക്കയിലുമായി വിദ്യാഭ്യാസം പൂര്ത്തിയാക്കി, 1979-ല് ഫിസിക്സില് നോബല് സമ്മാനം നേടിയ അബ്ദുസ് സലാമും, ഈജിപ്റ്റിലെ ഒരു ഗ്രാമത്തില് നിന്നും, അമേരിക്കയിലെത്തി, യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഓഫ് പെന്സില്വാനിയയില് (ഫിലഡെല്ഫിയ) ഗവേഷണം തുടങ്ങി, കാല്ടെക്കിലെ (കാലിഫോര്ണിയ) ഫാക്കല്റ്റിയാവുകയും പിന്നീട് കെമിസ്ട്രിയില് 1999-ല് നോബല് സമ്മാനം നേടുകയും ചെയ്ത അഹമദ് സെവൈല്. ഇവര് രണ്ടു പേരും തങ്ങളുടെ ഗവേഷണം പടിഞ്ഞാറന് ദേശങ്ങളിലേക്ക് പറിച്ചു നട്ടവരാണെന്നതു യാദൃശ്ചികമല്ല.
നോബല് സമ്മാനിതനായ അബ്ദുസ് സലാമിനു സ്വന്തം ജന്മനാടായ പാകിസ്ഥാനില് നിന്നും വളരെ ക്രൂരമായ വിവേചനം ആണ് നേരിടേണ്ടി വന്നത്. അവിടുത്തെ ഒരു യൂണിവേഴ്സിറ്റിയില് പോലും കാലുകുത്തുവാനോ ഒരു പൊതുയോഗത്തെ അഭിസംബോധന ചെയ്യുവാനോ, വിദ്യാര്ഥികളുമായി ഇടപഴകുവാനോ, അദ്ദേഹത്തെ അനുവദിച്ചിരുന്നില്ല. പാകിസ്ഥാനില് ഫിസിക്സ് ഗവേഷണത്തിന് ഒരു മികച്ച ഇന്സ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് തുടങ്ങാനാഗ്രഹിച്ച അദ്ദേഹത്തിന് അവിടെ ഗതിയില്ലാതെ ഇറ്റലിയില് പോയി തുടങ്ങേണ്ടി വന്നു. ഇന്ന് ലോകമെങ്ങും അറിയപ്പെടുന്ന ഇന്റര്നാഷണല് സെന്റര് ഫോര് തിയററ്റിക്കല് ഫിസിക്സ് എന്ന മികച്ച ഫിസിക്സ് ഗവേഷണ കേന്ദ്രം അങ്ങനെ ഇറ്റലിയിലെ ട്രീസ്റ്റില് ജന്മം കൊണ്ടു. പിന്നീട് സൗദി അറേബ്യയിലെ കിംഗ് ഫഹദ് യൂണിവേഴ്സിറ്റി, ഐ.സി.റ്റി.പി- യുമായി ഗവേഷണസഹകരണത്തിന് ശ്രമിച്ചപ്പോള്, അബ്ദുസ് സലാമിന് അയിത്തം കല്പ്പിച്ച "ഉന്നതങ്ങളില്" നിന്നുള്ള ഇടപെടലാല് ദയനീയമായി പരാജയപ്പെടുകയാണുണ്ടായത്. ഇതിനെല്ലാമുപരി, ഹജ്ജിനു പോകുവാനും, ഉമ്ര ചെയ്യുവാനുമുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആഗ്രഹം "പരിശുദ്ധ ഇസ്ലാമിന്റെ" വക്താക്കളായ സൗദി അറേബ്യ നിഷ്കരുണം തള്ളിക്കളയുകയാണു ചെയ്തത് . ഇതിനെല്ലാം കാരണമോ, അബ്ദുസ് സലാം അഹ്മദി സെക്ടില് ഉള്പ്പെട്ടയാളായിരുന്നു എന്നതാണു. പാകിസ്താന് ഗവണ്മെന്റ് ഔദ്യോഗികമായി അഹ്മദി സെക്റ്റിനെ നാസ്തികരായി (heretic) പ്രഖ്യാപിച്ചിരുന്നു. വെറും മതവിശ്വാസത്തിന്റെ പേരിലാണ് ഒരു നോബല് ജേതാവിന് ഇത്തരം വിവേചനം സ്വന്തം നാട്ടിലും, മുസ്ലിം സമൂഹത്തിലും അനുഭവിക്കേണ്ടി വന്നത്. ആധുനികശാസ്ത്രം മുന്നോട്ടു വെയ്ക്കുന്ന വികസനോന്മുഖമായ മാനുഷികമൂല്യങ്ങളെ ഉള്ക്കൊള്ളാന് ഇസ്ലാം മതത്തിന് കഴിയുന്നില്ല എന്ന് മാത്രമല്ല, അതിനെതിരെ അധികാരമുപയോഗിച്ച് പുകമറയും പ്രതിരോധവും സൃഷ്ടിച്ചു ജനങ്ങളെ കൂടുതല് വലയ്ക്കുവാനാണ് ശ്രമിക്കുന്നത്. .
പ്രതിരോധങ്ങളിലെ ഇരട്ടത്താപ്പുകള്
ലോകത്ത് എല്ലാ ശാസ്ത്രജ്ഞന്മാരും അവിശ്വാസികളും, യുക്തിവാദികളുമല്ല (അങ്ങിനെയായിരുന്നെങ്കില് എത്ര നന്നായിരുന്നു!). വ്യക്തിതലത്തില് പല ശാസ്ത്രജ്ഞന്മാരും തങ്ങളുടെ മതവിശ്വാസവുമായി സംഘര്ഷത്തിലേര്പ്പെടാതെ തന്നെ അവരുടെ തൊഴില് ഭംഗിയായി ചെയ്യുന്നവരാണു. പരീക്ഷണശാലയില് p-Aminophenol-ഉം Acetic Anhydride-ഉം കൂട്ടിച്ചേര്ത്ത് Acetaminophen (Paracetamol)- ഉണ്ടാക്കുമ്പോള് ഒരു ഓര്ഗാനിക് കെമിസ്റ്റിനു അവന്റെ ദൈവത്തിനെയോ, വിശ്വാസത്തെയോ ഓര്ത്തു പനിക്കേണ്ട കാര്യമില്ല!.
ക്രിസ്തുമതത്തിലെ "പോപ്പു"മതഭ്രാന്തന്മാര് പോലും ഇന്നു ശാസ്ത്രവിഷയങ്ങളില് ഏറ്റവും കൂടുതല് എതിര്ക്കുന്നത്, പരിണാമം, എംബ്രിയോണിക് സ്റ്റെംസെല് ഗവേഷണം, അബോര്ഷന്, പ്രപഞ്ചോല്പത്തിയെ സംബന്ധിച്ച പഠനങ്ങള് എന്നിങ്ങനെ ചുരുക്കം ചില സ്പെഷ്യലൈസ്ഡ് മേഘലകളെയാണു. ഇവയാകട്ടെ ജനശ്രദ്ധയാകര്ഷിക്കുന്ന പോപ്പുലര് വിഷയങ്ങളുമാണു. അതേ സമയം ജനകീയമായ പുതിയ സാങ്കേതികവിദ്യകളോടും, ടെക്നിക്കല് ഗാഡ്ജെറ്റുകളോടും ഇവര്ക്ക് യാതൊരു വിരോധവുമില്ല എന്ന് മാത്രമല്ല അതിനെയെല്ലാം രണ്ടു കൈയ്യും നീട്ടി സ്വീകരിക്കുകയും ചെയ്യും. കെമിസ്ട്രിയിലും, ബയോളജിയിലും, വൈദ്യശാസ്ത്രരംഗത്തും, മറ്റു എഞ്ചിനീയറിംഗ് വിഷയങ്ങളിലും നടക്കുന്ന നിരവധി ഗവേഷണപരീക്ഷണങ്ങളോടു പോപ്പും കൂട്ടരും യാതൊരു വിരോധവും പ്രത്യക്ഷത്തില് കാണിക്കുന്നില്ല. ഇതിനെ നമുക്ക് സെലകറ്റീവ് റെസിസ്റ്റന്സ് എന്നു വിളിക്കാം. എംബ്രിയോണിക് സ്റ്റെംസെല് ഗവേഷണത്തിലൂടെ വിദൂരഭാവിയില് ക്യാന്സറുകള് ചികില്സിച്ചു ഭേദപ്പെടുത്തുമ്പോള് "പോപ്പുമതക്കാര്" കളം മാറ്റിച്ചവിട്ടും. അന്നു ശാസ്ത്രം വെട്ടിത്തുറന്നേക്കാവുന്ന പുതിയ ഏതെങ്കിലും വഴികളിലേക്ക് പ്രതിരോധങ്ങളെ കണ്ണു കെട്ടിച്ച് വിടും. അവസരം നോക്കി ശാസ്ത്രത്തെ അഡാപ്റ്റ് ചെയ്തും, തള്ളിപ്പറഞ്ഞും ഒക്കെയുള്ള ഈ കണ്ണുപൊത്തിക്കളി പോപ്പുമതത്തിന്റെ വികാസപരിണാമത്തില് ഒഴിച്ച് കൂടാനാവാത്ത ഘടകമാണിന്നു.
ഞാന് മനസ്സിലാക്കിയിടത്തോളം ഇസ്ലാമിക രാജ്യങ്ങളില് സ്ഥിതി ഇതല്ല. അടിസ്ഥാന വിദ്യാഭ്യാസത്തില് തുടങ്ങി എല്ലാത്തരം ശാസ്ത്രവിഷയങ്ങളോടും സമ്പൂര്ണ്ണ കണ്ണുകെട്ടിക്കളിയാണു ഇസ്ലാം കാണിച്ചു വരുന്നത്. പഠിപ്പിക്കുന്നുണ്ടോ എന്ന് ചോദിച്ചാല് ഉണ്ട്, എന്നാല് എന്തെങ്കിലും പ്രയോജനമുണ്ടോ എന്ന് ചോദിച്ചാല്, ഒന്നുമില്ല. അതുകൊണ്ടു തന്നെ അല്ലാഹുവില് തുടങ്ങി ഖുറാനില് അവസാനിക്കുന്ന ഇസ്ലാമെന്ന വന്മതിലിനപ്പുറം കാഴ്ചയെത്താത്ത തലമുറകളെ വാര്ത്തെടുക്കുന്നതിനേ ഇത്തരം വിദ്യാഭ്യാസത്തിനു കഴിഞ്ഞിട്ടുള്ളൂ. സ്വാഭാവികമായും അവര് ശാസ്ത്രത്തിന്റെ വെളിച്ചത്തില് നിന്നും ഏറെ ദൂരം പിന്നോട്ടു പോയി.
നിര്ദ്ദേശങ്ങള്, പ്രതിവിധികള്
അച്ചടിച്ചു പോയ മതഗ്രന്ഥങ്ങളെ ഇനി തിരുത്താനാവില്ല. പക്ഷെ അതിനെ പൊതുസമൂഹത്തിലേക്ക് വ്യാഖ്യാനം ചെയ്തു നിയമങ്ങളാക്കുന്നവരെയും, അത്തരം നിയമങ്ങളില് ജനവിരുദ്ധവും പുരോഗമനവിരുദ്ധവുമെന്നു തോന്നിക്കുന്നതൊക്കെയും തിരുത്താനുള്ള ഇഛാശക്തി മുസ്ലിംജനതയ്ക്കും അവരെ നയിക്കുന്ന ഭരണാധികാരികള്ക്കും ഉണ്ടാകണം. ജനങ്ങളുടെ ദൈനംദിന ജീവിതത്തില് ആഴത്തില് വേരോടിക്കുന്ന ഒരു മതമെന്ന നിലയില് ഇസ്ലാമിന്റെ പെരുമാറ്റശൈലിയില് റാഡിക്കലായിട്ടുള്ള മാറ്റങ്ങള് വരുത്താതെ ഇതിനൊരു പരിഹാരമുണ്ടാകുമെന്നും തോന്നുന്നില്ല. ലോകമെമ്പാടുമുള്ള മുസ്ലിങ്ങളോട് അല്ലാഹുവിനെ ഉപേക്ഷിച്ചു ശാസ്ത്രം സ്വീകരിക്കൂ എന്ന് പറയുന്നതു ഒരിക്കലും പ്രായോഗികമല്ല. എന്നാല് അല്ലാഹുവില് വിശ്വാസമര്പ്പിച്ച് കൊണ്ടു തന്നെ അവര്ക്ക് ശരീരവും, മനസ്സും, ശാസ്ത്രത്തിലര്പ്പിക്കുവാന് കഴിയണം. ആത്മീയ പുരോഗതി കൊണ്ടു വിശപ്പ് മാറുകയില്ല. അതിനു ഭൌതീക രംഗത്ത് തന്നെ പുരോഗതി ഉണ്ടാകണം. ശാസ്ത്രം അതിനു ഒഴിച്ചു കൂടാനാവാത്ത ഘടകമാണു. .
തങ്ങളുടെ പൌരാണിക ശാസ്ത്രപാരമ്പര്യത്തോട് മുസ്ലിം സമൂഹത്തിനു കടുത്ത വൈകാരികബന്ധമുണ്ട്. എന്നാല് സമകാലീന മുസ്ലിം സമൂഹത്തിനു മണ്മറഞ്ഞു പോയ ഒരു സുവര്ണകാലഘട്ടത്തിന്റെ ഗൃഹാതുരമാര്ന്ന ഗരിമ മാത്രം മതിയാകുകയില്ല. അവര്ക്ക് കൈമോശം വന്ന വിമര്ശനാത്മക ചിന്താധാരകളെ പുനരുജീവിപ്പിക്കുവാനും, സമകാലികലോകവുമായി സമരസപ്പെട്ടു കൊണ്ട് നൂതനമായ ശാസ്ത്രപദ്ധതികള്ക്ക് രൂപം നല്കുകുവാനും കഴിയണം. തൊട്ടതിനും പിടിച്ചതിനുമെല്ലാം കൊളോണിയലിസത്തെയും, പാശ്ചാത്യരെയും പഴിചാരുന്നത് കൊണ്ട് മുസ്ലിങ്ങള്ക്ക് യാതൊരു ഗുണവുമില്ല എന്ന് രണ്ടായിരത്തി മൂന്നിലെ അറബ് ഹ്യൂമന് ഡെവലപ്മെന്റ് റിപ്പോര്ട്ട് (ജ്ഞാന സമൂഹത്തിന്റെ നിര്മ്മാണം) റിപ്പോര്ട്ട് തുറന്നു സമ്മതിക്കുന്നുണ്ട്. സ്വേഛാധിപത്യ ചിന്തകളും, സ്വാതന്ത്ര്യമില്ലായ്മയും, സര്വ്വകലാശാലകള്ക്ക് സ്വയംഭരണാവകാശം നിഷേധിക്കുന്നതും, ലബോറട്ടറികളുടെയും, ലൈബ്രറികളുടെയും ശോചനീയാവസ്ഥ , ഫണ്ടിങ്ങിന്റെ പോരായ്മ എന്നീ കാരണങ്ങളാണു ഈ റിപ്പോര്ട്ട് എടുത്തുപറയുന്നത്. ഓ.ഐ.സി രാജ്യങ്ങള് ഒത്തു ചേര്ന്ന് ഇസ്ലാമിക രാജ്യങ്ങളില് ശാസ്ത്രത്തിന്റെ പുതിയ വെളിച്ചം എത്തിക്കുന്നതിലെക്ക് പ്രതിജ്ഞാബദ്ധരാകണമെന്നും ഈ റിപ്പോര്ട്ട് ആഹ്വാനം ചെയ്യുകയുണ്ടായി.
സ്റ്റേറ്റിനെ മതത്തില് നിന്നും വേര്തിരിക്കുന്നതുപോലെ റാഡിക്കലായിട്ടുള്ള മാറ്റങ്ങളൊന്നും ഇസ്ലാമിക രാജ്യങ്ങളുടെ ഈ കൂട്ടായ്മ മുന്നോട്ടു വെച്ചിട്ടില്ല. എങ്കിലും ശാസ്ത്രബോധത്തിലൂന്നിയ അടിസ്ഥാനവിദ്യാഭ്യാസം, ശാസ്ത്രരംഗത്ത് ധനനിക്ഷേപം മാധ്യമസ്വാതന്ത്ര്യം, അന്താരാഷ്ട്രസഹകരണം, എന്നിങ്ങനെ ചില വെള്ളിരേഖകള് പ്രതീക്ഷയ്ക്ക് വക നല്കുന്നു. അത് എത്രത്തോളം ഓരോ അംഗരാജ്യങ്ങളും പ്രായോഗികമാക്കും എന്നതിനെ ആശ്രയിച്ചിരിക്കും ഭാവിയില് ഈ രാജ്യങ്ങളിലെ ശാസ്ത്ര പുരോഗതി. രണ്ടായിരത്തിഒന്പതിലെ മനുഷ്യ സുരക്ഷിതത്വത്തെക്കുറിച്ചുള്ള റിപ്പോര്ട്ടിലും, മുന് റിപ്പോര്ട്ടുകളില് പറഞ്ഞ അതേ കാര്യങ്ങള് വീണ്ടും അടിവരയിട്ടു സൂചിപ്പിക്കുന്നു. ഒന്നുകില് അറബ് ഹ്യൂമന് ഡവലപ്പ്മെന്റ് റിപ്പോര്ട്ടുകളൊന്നും അറബ് ലോകത്തിന്റെ ഭരണാധികാരികളിലും, അവരുടെ ഭരണരീതികളിലും, പ്രത്യേകിച്ചു യാതൊരു ചലനവും സൃഷ്ടിച്ചിട്ടില്ല. അല്ലെങ്കില്, അവര് സ്വീകരിച്ച നടപടികള്ക്ക് ഫലം കണ്ടു തുടങ്ങിയിട്ടില്ല എന്ന് വേണം കരുതാന്.
മാറുന്ന സമവാക്യങ്ങള്
ശാസ്ത്രപുരോഗതിയില് മുന്നില് നില്ക്കുന്ന രാജ്യങ്ങളുടെ പിന്തുണയും, സഹകരണവും ഇസ്ലാമിക് രാജ്യങ്ങളുടെ ശാസ്ത്രപുരോഗതിക്ക് ഒഴിച്ച് കൂടാനാവാത്ത ഘടകങ്ങളാണ്. മുസ്ലിം ഗവേഷകര്ക്ക് മികച്ച പരിശീലനവും അനുഭവസമ്പത്തും നേടിക്കൊടുക്കുന്നതില് വിദേശ സര്വ്വകലാശാലകള്ക്ക് വലിയൊരു പങ്കു വഹിക്കുവാനാകും. ന്യൂയോര്ക്കിലെ 9/11- ഭീകരാക്രമണം "ഞങ്ങള്ക്കൊപ്പം-ഞങ്ങള്ക്കെതിരെ" എന്ന പുതിയ ഒരു ലോകക്രമം സൃഷ്ടിച്ചു. പാശ്ചാത്യരാജ്യങ്ങള്ക്കും മുസ്ലിം രാജ്യങ്ങള്ക്കുമിടയില് അന്താരാഷ്ട്ര സഹകരണരംഗത്ത് സംശയത്തിന്റെയും, വെറുപ്പിന്റെയും പുതിയ വന്മതിലുകള് ഉയര്ന്നു വന്നു. 9/11-നെ തുടര്ന്ന് അമേരിക്കയില് നിന്നും നിരവധി മുസ്ലിം വിദ്യാര്ഥികള് അവരുടെ നാടുകളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോയതായി കണക്കുകള് സൂചിപ്പിക്കുന്നു. 1999-ല് സൗദി അറേബ്യയില് നിന്നും 5,156 വിദ്യാര്ഥികള് അമേരിക്കയിലുണ്ടായിരുന്നത് 2002/2003 ആയപ്പോഴേക്കും 3,581 ആയി കുറഞ്ഞു (31% കുറവ്). ഇവരില് ചിലര് സ്വമേധയാ പോയതാണെങ്കില്, മറ്റുചിലര് പോകാന് നിര്ബന്ധിതരായതായിരിക്കും. ഇതിന് പുറമെ അമേരിക്ക ഉള്പ്പെടെയുള്ള പാശ്ചാത്യ രാജ്യങ്ങള് മുസ്ലിങ്ങള്ക്ക് ഏര്പ്പെടുത്തിയ സഞ്ചാര/വിസ നിയന്ത്രണവും, റേഷ്യല് പ്രൊഫൈലിങ്ങും നിരവധി വിദ്യാര്ഥികളുടെ ഭാവിയെ കൂടുതല് ഇരുട്ടിലാക്കുമെന്നത് വ്യക്തം. പക്ഷെ ഇതിനെയൊക്കെ അതിജീവിക്കുവാന് മുസ്ലീംവിദ്യാര്ഥികള്ക്ക് കഴിഞ്ഞേ തീരു. അവരുടെ നിരാശയെ എളുപ്പം മുതലെടുക്കുവാന് കഴിയുന്ന ശക്തികള് കഴുകന് കണ്ണുകളുമായി അവര്ക്ക് ചുറ്റിലും ഉണ്ട്. അത്തരം കഴുകന്മാര്ക്ക് ശാസ്ത്രത്തിന്റെ പുത്തന് വാഗ്ദാനങ്ങളെ എറിഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നത് ആത്മഹത്യാപരമാണ്. ഒരു ഭീകരാക്രമണം സൃഷ്ടിച്ച വൈകാരിക പുകപടലങ്ങള് സാവധാനമെങ്കിലും നീങ്ങുമ്പോള് സ്ഥിതിഗതികള് മെച്ചപ്പെടുമെന്നും, ഒപ്പം മുസ്ലിങ്ങള്ക്കും, ലോകസമൂഹത്തിനും മേല് നിരന്തരം ആക്രമണങ്ങള്ക്ക് കോപ്പ് കൂട്ടുന്ന മതാന്ധത ബാധിച്ച ഭ്രാന്തന്മാരെ പരാജയപ്പെടുത്താന് മുസ്ലിങ്ങള് ഉള്പ്പെടെയുള്ള ലോകസമൂഹത്തിനു കഴിയുമെന്നും നമുക്കു പ്രാത്യാശിക്കാം. ലോകമെങ്ങും വെളിച്ചം പരത്തി ശാസ്ത്രം കുതിച്ചു പായുമ്പോള് ഒരു പറ്റം ജനത ഇരുട്ടിലായിപ്പോകുന്നത് മതത്തിന്റെ പേരിലായാലും, തീവ്രവാദത്തിന്റെ പേരിലായാലും ലോകമനസാക്ഷിക്ക് കണ്ടില്ലെന്നു നടിക്കുവാനാവില്ല.
References:
1. Nature Vol. 444, 2 November 2006 (Special Edition)
2. Nature Vol. 432 16 December 2004 p794-795
3. Nature Vol. 432 18 November 2004 p273-274
4. Nature Vol. 441 29 June 2006 p1027
5. Nature Vol. 416 14 March 2002 p109
6. Nature Vol. 416 14 March 2002 p120-122
7. Nature Vol. 422 13 March 2003 p101-102
8. Nature Vol. 433 3 February 2005 p452-453
9. Nature Vol. 441 11 May 2006 p132-133
10. Nature Vol. 441 29 June 2006 p1036-1037
11. Nature Vol. 422 13 March 2003 p99
12. Nature Vol. 459 25 June 2009 p1057
13. Nature Vol. 448 12 Juy 2007 p131-133
14. Nature Vol. 461 3 September 2009 p38-39
15. Nature Vol. 440 20 April 2006 p997
16. Science Vol. 322 12 December 2008 p1637-1638
17. Academic Ranking of World Universities 2008, Center for World-Class Universities, Shanghai Jiao Tong University
18. Pharmaceutical Industries in OIC countries:Prospects and Challenges, OIC Outlook 15 April 2009
19. General Road Map for Achieving Excellence in Science and Technology Higher Education: Islamic Development Bank September 2009
20. National Science Board. 2006. Science and Engineering Indicators 2006. Two volumes. Arlington, VA: National Science Foundation (volume 1, NSB 06-01; volume 2, NSB 06-01A).
21. Arab Human Development Reports 2002-2009
22. The Statistical, Economic and Social Research and Training Centre for Islamic Countries (SESRTCIC) www.sesrtcic.org/statistics/bycountry.php
23. UNESCO Statistics Division http://stats.uis.unesco.org/ReportFolders/reportfolders.aspx
24.World Development Indicators (WDI), 2006 http://devdata.worldbank.org/wdi2006/contents/index2.htm
ഗവേഷണരംഗം
ഓ.ഐ.സി രാജ്യങ്ങളിലെ ശാസ്ത്രരംഗത്തെ വിലയിരുത്തിക്കൊണ്ട് 2006 നവംബര് 2- ല് നേച്ചര് മാസിക ഒരു സ്പെഷ്യല് എഡിഷന് തന്നെ പ്രസിദ്ധീകരിക്കുകയുണ്ടായി. അതില് ശാസ്ത്രഗവേഷണരംഗത്തെ വളര്ച്ചയെ സൂചിപ്പിക്കുന്ന ഗവേഷണപ്രബന്ധങ്ങള്, ഗവേഷണത്തിനായുള്ള ധനവിനിയോഗം, പേറ്റന്റുകള് എന്നിങ്ങനെ നിരവധി ഘടകങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള പഠനങ്ങളും ഉണ്ടായിരുന്നു. പല ഇസ്ലാമിക് രാജ്യങ്ങളും ഗവേഷണപ്രബന്ധങ്ങളുടെയും ഗവേഷണവിനിയോഗത്തിന്റെയും പേറ്റന്റുകളുടെയും, കാര്യത്തില് പാപ്പരാണ് എന്ന് ഈ പഠനങ്ങള് വ്യക്തമാക്കുന്നു. (ചിത്രങ്ങള് രണ്ട്, മൂന്ന്, നാല്. ചിത്രങ്ങളില് ഞെക്കിയാല് വലുതാക്കി കാണാം).
(ചിത്രം രണ്ട്: ശാസ്ത്ര ലേഖനങ്ങള് )
(ചിത്രം മൂന്ന്: ഓ.ഐ.സി. രാജ്യങ്ങളില് നിന്നുള്ള ശാസ്ത്രലേഖനങ്ങള് )
ചിത്രം മൂന്നില് നിന്നും ഇസ്ലാമിക രാജ്യങ്ങളില് വെച്ച് ഏറ്റവും സെക്കുലര് ആയിട്ടുള്ള ടര്ക്കിയില് നിന്നുമാണ് ഏറ്റവും കൂടുതല് റിസര്ച്ച് പേപ്പറുകള് വന്നിട്ടുള്ളത്. പൊതുധാരണയ്ക്ക് വിപരീതമായി ഇറാന് ഈ രാജ്യങ്ങളില് വെച്ചു മെച്ചപ്പെട്ട പ്രകടനം കാഴ്ച വെയ്ക്കുന്നു എന്നും നമുക്കു കാണാന് കഴിയും. ധനികരും, എന്നാല് സെക്കുലര് സ്വഭാവം തീരെ ഇല്ലാത്തതുമായ ഇസ്ലാമിക് രാജ്യങ്ങളില് ഏറിയ പങ്കും ശാസ്ത്രം മുരടിച്ചു തന്നെ നില്ക്കുന്നു എന്നതിന് വ്യക്തമായ തെളിവാണിത്. ടോപ് റേറ്റഡ് സയന്റിഫിക് ജേണലുകളില് ശാസ്ത്രഗവേഷണലേഖനങ്ങള് പ്രസിദ്ധീകരിക്കുന്നതിന്റെ പിന്നിലുള്ള ചില്ലറ പൊളിറ്റിക്സിനെക്കുറിച്ചും, നെപ്പോട്ടിസത്തെക്കുറിച്ചും ബോധവാനായിരിക്കെ തന്നെ അത്തരം കാരണങ്ങള് കൊണ്ടു മാത്രം ഇസ്ലാമിക് രാജ്യങ്ങളുടെ അവസ്ഥയെ ന്യായീകരിക്കാനാവില്ല.
പേറ്റന്റുകള്
ഒരു രാജ്യത്തിന്റെ ബൌദ്ധികസ്വത്തവകാശസംരക്ഷണത്തില്
(ചിത്രം നാല് : പേറ്റന്റുകള് )
57 ഓ.ഐ.സി അംഗങ്ങളുടെ പേറ്റന്റുകള് 2545. ഇത് ആകെ മൊത്തം പേറ്റന്റുകളുടെ വെറും 0.07% മാത്രം (ഓ.ഐ.സി.രാജ്യങ്ങളില് നിന്ന് തന്നെ വിദേശികള് നേടിയ പേറ്റന്റുകളും ഇതിലുള്പ്പെടും). പാക്കിസ്ഥാന് ഇക്കാലയളവില് നേടിയത് വെറും 44 പേറ്റന്റുകള്. അതില് തന്നെ പകുതിയലിധകിവും കഴിഞ്ഞ നാല് വര്ഷത്തിനുള്ളില് ലഭിച്ചത്. ജിന്നുകളുടെ ഊര്ജ്ജം ഊറ്റാന് ഖുറാനില് മുങ്ങി തപ്പി നടന്ന 80-90 കാലഘട്ടത്തില്, കൃത്യമായി പറഞ്ഞാല് 1995-നു മുന്പ് വരെ പാകിസ്ഥാന് ഉണ്ടായിരുന്നത് വെറും 8 പേറ്റന്റുകള്!
ഇന്ന് ഇസ്ലാമിക് രാജ്യങ്ങള് എടുത്തണിയുന്ന സമ്പന്നതയുടെ ആടയാഭരണങ്ങളായ അംബരചുംബികളും, ഹൈവേകളും, കാറുകളും, ഇന്റര്നെറ്റും ഒക്കെ പടിഞ്ഞാറന് ശാസ്ത്രസാങ്കേതികവിദ്യയുടെ ഇറക്കുമതികളാണ്. എണ്ണ കുഴിച്ചെടുക്കുന്നതിനുള്ള സാങ്കേതിക വിദ്യയും അമേരിക്ക പോലുള്ള വിദേശരാജ്യങ്ങളില് നിന്നും ഇറക്കുമതി ചെയ്യുകയായിരുന്നു എന്ന് മുന്പ് തന്നെ സൂചിപ്പിച്ചു.. അതായത് ഇസ്ലാമിക രാജ്യങ്ങള് മുഖ്യമായും ടെക്നോളജി ഇറക്കുമതി ചെയ്യുക മാത്രമാണ് ചെയ്യുന്നത്.
ഔഷധനിര്മ്മാണവിതരണരംഗം
ടെക്നോളജിയ്ക്കൊപ്പം, കോടിക്കണക്കിനു വരുന്ന മുസ്ലിം ജനതയുടെ രോഗനിവാരണത്തിനുതകുന്ന മരുന്നുകളും, ഉപകരണങ്ങളും ഇറക്കുമതി ചെയ്യേണ്ടി വരുന്നുണ്ട് (ചിത്രം:അഞ്ച് ). ഔഷധനിര്മ്മാണരംഗത്തിനു വിദഗ്ദ്ധപരിശീലനമാര്ജ്ജിച്ച സയന്റിസ്റ്റുകള്, ഫാര്മസിസ്റ്റുകള്, ബയോളജിസ്റ്റുകള്, ലാബ് ടെക്നീഷ്യന്സ് എന്നിവരുടെ സേവനം അത്യന്താപേക്ഷിതമാണു. അടിസ്ഥാനവിദ്യാഭ്യാസത്തില് തുടങ്ങി, ഉന്നതവിദ്യാഭ്യാസത്തിലും, ഗവേഷണ രംഗത്തും എല്ലാം കെമിസ്ട്രി, ബയോളജി, മെഡിസിന്, മറ്റു അനുബന്ധ ശാസ്ത്രവിഷയങ്ങള് എന്നിവയ്ക്ക് പ്രാധാന്യം കൊടുക്കാതെ ഈ രംഗത്ത് വിദഗ്ധരെ സൃഷ്ടിച്ചെടുക്കുവാന് ഓ ഐ.സി രാജ്യങ്ങള്ക്ക് കഴിയുകയില്ല. ഇതിനു മറ്റു കുറുക്കുവഴികളൊന്നുമില്ല. ഖുറാന് താളുകളെ എത്ര വ്യാഖ്യാനിച്ചാലും പാരസെറ്റമോള് ഉണ്ടാക്കാനുള്ള വിദ്യ കിട്ടില്ല!
(ചിത്രം അഞ്ച്: മരുന്നുകളുടെ കയറ്റുമതിയും ഇറക്കുമതിയും)
നിക്ഷേപരാഹിത്യം
1996-2003- കാലയളവില് ഇരുപതു OIC രാജ്യങ്ങള് ശാസ്ത്രഗവേഷണത്തിനായി ചിലവഴിച്ചത് ജി.ഡി.പിയുടെ 0.34% ശതമാനം മാത്രമാണ്. ഗ്ലോബല് ആവറേജിനെക്കാള് (2.34%) വളരെക്കുറവാണിത്. ശാസ്ത്രസാങ്കേതിക മുന്നേറ്റങ്ങള്ക്ക് വഴിമരുന്നാകുന്ന ഗവേഷണങ്ങള്ക്ക്, വിശാലമായ ലോകവീക്ഷണവും, ക്രിയാത്മകമായി ചിന്തിക്കുവാനുള്ള സ്വാതന്ത്ര്യവും, തുറന്ന കാഴ്ചപ്പാടുകളും, സഹകരണ മനോഭാവവും, ധനനിക്ഷേപവും എല്ലാം ചേര്ന്നു സൃഷ്ടിക്കുന്ന അനുകൂലസാഹചര്യം അത്യാവശ്യമാണു. പ്രതിലോമരാഷ്ട്രീയം സൃഷ്ടിക്കുന്ന മതില്ക്കെട്ടുകള്ക്കു പുറമേ, ശാസ്ത്രം, വിദ്യാഭ്യാസം എന്നീ മേഖലകളിലെ നിക്ഷേപരാഹിത്യവും അറബ് രാജ്യങ്ങളുടെ ബൗദ്ധിക പുരോഗതിക്ക് വിഘാതമാകുന്നതായി അറബ് ഹ്യൂമന് ഡെവലപ്പ്മെന്റ് റിപ്പോര്ട്ടുകള് (2002 മുതല് 2009-വരെ) കണ്ടെത്തുന്നു. തദ്ദേശ ശാസ്ത്രവിജ്ഞാന രംഗത്ത് വേണ്ടത്ര ധനം നിക്ഷേപിച്ചും, വികസിത രാജ്യങ്ങളിലെ ഗവേഷണ കേന്ദ്രങ്ങളും, സര്വ്വകലാശാലകളുമായി സഹകരിച്ച് അറബ് ശാസ്ത്രജ്ഞര്ക്ക് വിദഗ്ദ പരിശീലനം നേടിക്കൊടുത്തും, സ്വന്തമായി ഒരു നൂതന ശാസ്ത്രപാരമ്പര്യം സൃഷ്ടിക്കാതെ, ശാസ്ത്രോല്പ്പന്നങ്ങള് ഇറക്കുമതി മാത്രം ചെയ്ത്, ജ്ഞാനസമ്പന്നമായ ഒരു സമൂഹത്തെ വാര്ത്തെടുക്കാമെന്ന അബദ്ധധാരണ ഈ പ്രശ്നങ്ങളെ കൂടുതല് വഷളാക്കുകയാണ് ചെയ്തത് എന്നും ഈ റിപ്പോര്ട്ട് പറയുന്നു.
സാങ്കേതിക വിദ്യകള് സ്വീകരിക്കുന്നതിലും കൈമാറ്റം ചെയ്യുന്നതിലും അറബ് രാജ്യങ്ങള് നടത്തിയ പരീക്ഷണങ്ങള്, വേണ്ടത്ര സാങ്കേതിക മുന്നേറ്റമോ, നിക്ഷേപത്തില് ആകര്ഷണീയമായ നേട്ടമോ ഉണ്ടാക്കിയില്ല. സാങ്കേതിക വിദ്യകള് ഇറക്കുമതി ചെയ്തതല്ലാതെ, നൂതനമായ സാങ്കേതികവിദ്യകള് തനതായി രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിനാവശ്യമായ അറിവിനോ, ഇന്ഫ്രാസ്ട്രക്ച്ചറിനോ മുസ്ലീം സമൂഹം പ്രാധാന്യം കൊടുക്കുന്നില്ല. ആള്ട്ടര്നേറ്റ് ഊര്ജ്ജസ്രോതസ്സുകള് കണ്ടെത്താനായി വിവിധരാജ്യങ്ങളില് നടക്കുന്ന ഗവേഷണങ്ങള് വിദൂരഭാവിയില് വിപ്ലവകരമായ മാറ്റങ്ങള് സൃഷ്ടിച്ചേക്കാം. അത്തരം കണ്ടുപിടുത്തങ്ങള് എണ്ണപ്പണം മാത്രം അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള മുസ്ലിം രാജ്യങ്ങളുടെ സമ്പദ് വ്യവസ്ഥയെ തകിടംമറിക്കുവാനുള്ള സാധ്യത തള്ളിക്കളയാനാവില്ല.
വിദ്യാഭ്യാസം
നിലവിലുള്ള പഠനങ്ങള് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്, അറബ് കുടുംബങ്ങളില് കുട്ടികളെ വളര്ത്തുന്നത് തികച്ചും സ്വേഛാധിപത്യപരമായ സമീപനത്തിലൂന്നിയാണ്. ഇത് കുട്ടികളുടെ ചിന്താരീതികളെ പ്രതിലോമകരമായി ബാധിക്കുകയും, അവരിലെ അന്വേഷണത്വര ഇല്ലാതാക്കി ഒരുതരം നിഷ്ക്രിയമനോഭാവം വളര്ത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. പ്രാഥമിക വിദ്യാഭ്യാസം തുടങ്ങി സര്വ്വകലാശാല വരെയുള്ള വിദ്യാഭ്യാസത്തില് കുട്ടികളില് ശാസ്ത്രീയ അവബോധം സൃഷ്ടിക്കാന് ആവശ്യമായ പാഠ്യപദ്ധതികളുടെ അഭാവം ശ്രദ്ധേയമാണ്. അടിസ്ഥാന വിദ്യാഭ്യാസത്തിനും ഗവേഷണത്തിനുമൊക്കെ പണം മുടക്കാന് പിശുക്കു കാണിക്കുന്നത് ഏറ്റവും ധനികരായ മുസ്ലിംരാജ്യങ്ങളാണു. അതേ സമയം "ആയുധംവാങ്ങല്" എന്ന ധൂര്ത്തില് ലോകത്തെ ഏറ്റവും മുന്തിയ പത്തു രാജ്യങ്ങളില് ആറും ഈ ധനികരാജ്യങ്ങളാണു.ഒരു സര്വ്വകലാശാല ജനിച്ച ശേഷം, സെന്റര് ഓഫ് എക്സലന്സ് ആയി വളരുന്നത് നിരവധി വര്ഷത്തെ തീവ്രപ്രയത്നം കൊണ്ടാണ്. അറബ് ലോകത്തെ യൂണിവേഴ്സിറ്റികളില് മുക്കാലും കഴിഞ്ഞ 25 വര്ഷത്തിനുള്ളില് തുടങ്ങിയതാണ്. അതില് തന്നെ 57%-നും 15 വയസ്സ് മാത്രം പ്രായം. സൂപ്പര്സോണിക് സ്പീഡില് പോകുന്ന ആധുനികശാസ്ത്രത്തെ ഒട്ടകപ്പുറത്ത് ചേസു ചെയ്യുന്ന അവസ്ഥയാണിപ്പോള്.
2008-ല് പുറത്തുവിട്ട ലോക വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളുടെ റാങ്കിങ്ങില് ടോപ് 500-ല് മുസ്ലിം രാജ്യങ്ങളില് നിന്നും ഒരൊറ്റ യൂണിവേഴ്സിറ്റി മാത്രമാണുള്ളത്. അതും ടര്ക്കിയില് നിന്നുള്ള യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഓഫ് ഇസ്താന്ബുള്. യുറോപ്യന് യൂണിയനില് ചേരാനുള്ള മോഹം കാത്തുസൂക്ഷിക്കുന്ന ടര്ക്കി, "ശരിയ" നിയമം പിന്തുടരുന്നില്ലാത്തതു കൊണ്ട് ടെക്നിക്കലി ഇസ്ലാമിക് രാജ്യം എന്നു വിശേഷിപ്പിക്കാനാവില്ല എന്നാണു പണ്ഡിതമതം! മറ്റൊരര്ത്ഥത്തില് ഇന്ന് മുസ്ലിം ശാസ്ത്രസമൂഹം നേരിടുന്ന ഏറ്റവും വലിയ വെല്ലുവിളി, പേരിനെങ്കിലും മതേതരസ്വഭാവം സൂക്ഷിച്ചിരുന്ന ഭരണകൂടങ്ങളെയും, മൊണാര്ക്കുകളെയും ചൊല്പ്പടിക്ക് നിര്ത്തി അധികാരം നുണയുന്ന തീവ്രമതവാദികളാണു.
മാധ്യമങ്ങള്
വിജ്ഞാന വിതരണ-പ്രചാരണത്തിനു അത്യന്താപേക്ഷിതമായ മാധ്യമങ്ങള്ക്ക്, അഭിപ്രായ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിലും, ആശയ പ്രകടനത്തിനും, മിക്ക അറബ് രാജ്യങ്ങളിലും, അങ്ങേയറ്റം നിയന്ത്രണങ്ങളാണ് നിലവിലുള്ളത്. മിക്കവാറും മാധ്യമ സ്ഥാപനങ്ങള് സ്റ്റേറ്റ് ഉടമസ്ഥതയിലാണു താനും. പലപ്പോഴും ജേണലിസ്റ്റുകള് നിയമവിരുദ്ധമായ പീഢനം, ശാരീരികവും, മാനസികവുമായ അക്രമഭീഷണികള്, കടുത്ത സെന്സര്ഷിപ്, എന്നിവ നേരിടുന്നു. ഈജിപ്തിലെ അല്-മനാറ സയന്സ് ചാനലിനു 40 ഫുള്-ടൈം സ്റ്റാഫുകള് ഉള്ളപ്പോള്, അറബ് മാധ്യമ ഭീമനായ അല്-ജസീറയ്ക്ക് ഒരു ഫുള്-ടൈം സയന്സ് റിപ്പോര്ട്ടര് പോലുമില്ല. ജേണലിസ്റ്റുകള്ക്ക് മുന്നില് അറബ് സയന്സ് സ്ഥാപനങ്ങള് താരതമ്യേന അടഞ്ഞു തന്നെ കിടക്കുന്നു. കെയ്റോയിലെ തന്റെ ഡെസ്കിലിരുന്നു, തെട്ടെതിരെയുള്ള സ്ട്രീറ്റിലെ ഈജിപ്ത്സ് നാഷണല് റിസര്ച്ച് സെന്ററിന്റെ മതിലുകള്ക്കുള്ളിലെ കാര്യങ്ങള് അറിയുന്നതിനേക്കാള് എളുപ്പത്തില് അമേരിക്കന് യൂണിവേഴ്സിറ്റികളില് എന്ത് നടക്കുന്നു എന്നറിയാന് കഴിയുമെന്നാണ് അറബ് സയന്സ് ജേണലിസ്റ്റു അസോസിയേഷന്റെ സ്ഥാപകനേതാവും പ്രസിഡന്റും ഒക്കെ ആയിരുന്ന നാദിയ എല്-അവാദി നേച്ചര് മാസികയിലെ ലേഖനത്തില് എഴുതിയത്.
ഈ ലേഖനത്തില് മുന്പ് സൂചിപ്പിച്ചതരത്തിലുള്ള കണക്കുകള് പല മുസ്ലീം രാജ്യങ്ങളില് നിന്നും ലഭ്യമല്ല. മുസ്ലീം രാജ്യങ്ങളിലെ ശാസ്ത്രഗവേഷണരംഗം വിലയിരുത്തുവാനും മൂല്യനിര്ണയം നടത്തുവാനും ഉതകുന്ന തരത്തില് ഇറാന് ആസ്ഥാനമാക്കി ഒരു ഇസ്ലാമിക് സയന്സ് സൈറ്റേഷന് സെന്റര് തുടങ്ങുവാന് 2008-ഒക്റ്റോബറില് ഓ.ഐ.സി അനുമതി നല്കുകയുണ്ടായി. ഭാവിയില് എല്ലാ ഇസ്ലാമിക് രാജ്യങ്ങളില് നിന്നുമുള്ള ശാസ്ത്ര വിവരങ്ങള് ലഭ്യമാകുമെന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കാം.
ഭാഷകളുടെ അപര്യാപ്തത
അറബി, പേര്ഷ്യന്, ഉര്ദു എന്നിങ്ങനെ പ്രാദേശിക ഭാഷകളുടെ അപര്യാപ്തതയും ശാസ്ത്രവളര്ച്ചയുടെ തടസ്സത്തിനു വിഘാതമായി സൂചിപ്പിക്കുന്നുണ്ട്. ഏകദേശം എണ്പതു ശതമാനം ശാസ്ത്രവിവരങ്ങള് ഇംഗ്ലീഷില് ആണ് അച്ചടിക്കപ്പെടുന്നത്. രണ്ടായിരത്തിരണ്ടിലെ യു.എന് റിപ്പോര്ട്ട് പ്രകാരം, അറബ് ലോകമാകെ വര്ഷത്തില് വെറും മുന്നൂറ്റി മുപ്പതു പുസ്തകങ്ങള് ആണ് പരിഭാഷ ചെയ്യുന്നത്. കഴിഞ്ഞ ആയിരം വര്ഷത്തിനുള്ളില്, അറബ് ലോകം പരിഭാഷ ചെയ്തത് സ്പെയ്ന് ഒരൊറ്റ വര്ഷത്തില് പരിഭാഷ ചെയ്ത ബുക്കുകള്ക്ക് തുല്യമാണെന്ന് കൂടി ഈ റിപ്പോര്ട്ട് പറയുന്നു. അറബ് ബുക് മാര്ക്കറ്റില് ഇന്ന് മതപരമായ പുസ്തങ്ങള് കുന്നുകൂടുമ്പോഴും, ശാസ്ത്രവിഷയങ്ങളിലുള്ള പുസ്തകങ്ങള് താരതമ്യേന ദുര്ലഭമാകുന്നു. മൊത്തം പുസ്തകങ്ങളുടെ പതിനേഴു ശതമാനം വരും മതസംബന്ധിയായ പുസ്തകങ്ങള്. ലോകത്തിന്റെ മറ്റു ഭാഗങ്ങളില് ആകെ അഞ്ചു ശതമാനം മാത്രമാണു മതസംബന്ധിയായ പുസ്തകങ്ങള് ഇറങ്ങുന്നത്. പാകിസ്ഥാനിലെ ഏറ്റവും പ്രശസ്തമായ ഖ്വയിദ്-ഇ-ആസാം യൂണിവേഴ്സിറ്റി ക്യാമ്പസില് മൂന്നു മോസ്കുകള് ഉണ്ട്. എന്നാല് ഒരൊറ്റ ബുക്ക് സ്റ്റോറുപോലും ഇല്ല എന്ന് അവിടുത്തെ തന്നെ അധ്യാപകനായ പര്വേസ് ഹൂദ് ഭോയ് പറയുന്നു!
ശാസ്ത്രജ്ഞര്
മുസ്ലിം രാജ്യങ്ങളിലെ ഏതാണ്ട് ഒന്നര ബില്ല്യണോളം വരുന്ന ജനതയ്ക്ക് അഭിമാനത്തോടെ ആധുനികലോകത്തിനു മുന്നില് ചൂണ്ടിക്കാണിക്കുവാന് ശാസ്ത്രജ്ഞന്മാരോ, കണ്ടുപിടുത്തങ്ങളോ ഇല്ലായെന്നതു തികച്ചും നിര്ഭാഗ്യകരമായ വസ്തുതയാണ്. എണ്ണമറ്റ ഇസ്ലാമിക് വെബ് സൈറ്റുകളില് ഇസ്ലാമിലേക്ക് മതപരിവര്ത്തനം ചെയ്ത ശാസ്ത്രജ്ഞന്മാരുടെയും (പ്രത്യേകിച്ചും പാശ്ചാത്യരുടെ ) മറ്റു വ്യക്തികളുടെയും കാറ്റലോഗ് സൂക്ഷിക്കുന്നതും, അതൊരു പ്രൊപഗാന്ഡയായി കൊണ്ടുനടക്കുന്നതുമെല്ലാം ഈ ഇല്ലായ്മയ്ക്ക് പകരം വെയ്ക്കലിന്റെ ഭാഗമായി കാണാവുന്നതാണ്.
ശാസ്ത്രത്തിനുള്ള നോബല് സമ്മാന ചരിത്രത്തില് ഇതുവരെ രണ്ടു മുസ്ലീങ്ങള് മാത്രം ആണുള്ളത്. പാകിസ്ഥാനില് ജനിച്ച്, ലണ്ടണിലും, അമേരിക്കയിലുമായി വിദ്യാഭ്യാസം പൂര്ത്തിയാക്കി, 1979-ല് ഫിസിക്സില് നോബല് സമ്മാനം നേടിയ അബ്ദുസ് സലാമും, ഈജിപ്റ്റിലെ ഒരു ഗ്രാമത്തില് നിന്നും, അമേരിക്കയിലെത്തി, യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഓഫ് പെന്സില്വാനിയയില് (ഫിലഡെല്ഫിയ) ഗവേഷണം തുടങ്ങി, കാല്ടെക്കിലെ (കാലിഫോര്ണിയ) ഫാക്കല്റ്റിയാവുകയും പിന്നീട് കെമിസ്ട്രിയില് 1999-ല് നോബല് സമ്മാനം നേടുകയും ചെയ്ത അഹമദ് സെവൈല്. ഇവര് രണ്ടു പേരും തങ്ങളുടെ ഗവേഷണം പടിഞ്ഞാറന് ദേശങ്ങളിലേക്ക് പറിച്ചു നട്ടവരാണെന്നതു യാദൃശ്ചികമല്ല.
നോബല് സമ്മാനിതനായ അബ്ദുസ് സലാമിനു സ്വന്തം ജന്മനാടായ പാകിസ്ഥാനില് നിന്നും വളരെ ക്രൂരമായ വിവേചനം ആണ് നേരിടേണ്ടി വന്നത്. അവിടുത്തെ ഒരു യൂണിവേഴ്സിറ്റിയില് പോലും കാലുകുത്തുവാനോ ഒരു പൊതുയോഗത്തെ അഭിസംബോധന ചെയ്യുവാനോ, വിദ്യാര്ഥികളുമായി ഇടപഴകുവാനോ, അദ്ദേഹത്തെ അനുവദിച്ചിരുന്നില്ല. പാകിസ്ഥാനില് ഫിസിക്സ് ഗവേഷണത്തിന് ഒരു മികച്ച ഇന്സ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് തുടങ്ങാനാഗ്രഹിച്ച അദ്ദേഹത്തിന് അവിടെ ഗതിയില്ലാതെ ഇറ്റലിയില് പോയി തുടങ്ങേണ്ടി വന്നു. ഇന്ന് ലോകമെങ്ങും അറിയപ്പെടുന്ന ഇന്റര്നാഷണല് സെന്റര് ഫോര് തിയററ്റിക്കല് ഫിസിക്സ് എന്ന മികച്ച ഫിസിക്സ് ഗവേഷണ കേന്ദ്രം അങ്ങനെ ഇറ്റലിയിലെ ട്രീസ്റ്റില് ജന്മം കൊണ്ടു. പിന്നീട് സൗദി അറേബ്യയിലെ കിംഗ് ഫഹദ് യൂണിവേഴ്സിറ്റി, ഐ.സി.റ്റി.പി- യുമായി ഗവേഷണസഹകരണത്തിന് ശ്രമിച്ചപ്പോള്, അബ്ദുസ് സലാമിന് അയിത്തം കല്പ്പിച്ച "ഉന്നതങ്ങളില്" നിന്നുള്ള ഇടപെടലാല് ദയനീയമായി പരാജയപ്പെടുകയാണുണ്ടായത്. ഇതിനെല്ലാമുപരി, ഹജ്ജിനു പോകുവാനും, ഉമ്ര ചെയ്യുവാനുമുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആഗ്രഹം "പരിശുദ്ധ ഇസ്ലാമിന്റെ" വക്താക്കളായ സൗദി അറേബ്യ നിഷ്കരുണം തള്ളിക്കളയുകയാണു ചെയ്തത് . ഇതിനെല്ലാം കാരണമോ, അബ്ദുസ് സലാം അഹ്മദി സെക്ടില് ഉള്പ്പെട്ടയാളായിരുന്നു എന്നതാണു. പാകിസ്താന് ഗവണ്മെന്റ് ഔദ്യോഗികമായി അഹ്മദി സെക്റ്റിനെ നാസ്തികരായി (heretic) പ്രഖ്യാപിച്ചിരുന്നു. വെറും മതവിശ്വാസത്തിന്റെ പേരിലാണ് ഒരു നോബല് ജേതാവിന് ഇത്തരം വിവേചനം സ്വന്തം നാട്ടിലും, മുസ്ലിം സമൂഹത്തിലും അനുഭവിക്കേണ്ടി വന്നത്. ആധുനികശാസ്ത്രം മുന്നോട്ടു വെയ്ക്കുന്ന വികസനോന്മുഖമായ മാനുഷികമൂല്യങ്ങളെ ഉള്ക്കൊള്ളാന് ഇസ്ലാം മതത്തിന് കഴിയുന്നില്ല എന്ന് മാത്രമല്ല, അതിനെതിരെ അധികാരമുപയോഗിച്ച് പുകമറയും പ്രതിരോധവും സൃഷ്ടിച്ചു ജനങ്ങളെ കൂടുതല് വലയ്ക്കുവാനാണ് ശ്രമിക്കുന്നത്. .
പ്രതിരോധങ്ങളിലെ ഇരട്ടത്താപ്പുകള്
ലോകത്ത് എല്ലാ ശാസ്ത്രജ്ഞന്മാരും അവിശ്വാസികളും, യുക്തിവാദികളുമല്ല (അങ്ങിനെയായിരുന്നെങ്കില് എത്ര നന്നായിരുന്നു!). വ്യക്തിതലത്തില് പല ശാസ്ത്രജ്ഞന്മാരും തങ്ങളുടെ മതവിശ്വാസവുമായി സംഘര്ഷത്തിലേര്പ്പെടാതെ തന്നെ അവരുടെ തൊഴില് ഭംഗിയായി ചെയ്യുന്നവരാണു. പരീക്ഷണശാലയില് p-Aminophenol-ഉം Acetic Anhydride-ഉം കൂട്ടിച്ചേര്ത്ത് Acetaminophen (Paracetamol)- ഉണ്ടാക്കുമ്പോള് ഒരു ഓര്ഗാനിക് കെമിസ്റ്റിനു അവന്റെ ദൈവത്തിനെയോ, വിശ്വാസത്തെയോ ഓര്ത്തു പനിക്കേണ്ട കാര്യമില്ല!.
ക്രിസ്തുമതത്തിലെ "പോപ്പു"മതഭ്രാന്തന്മാര് പോലും ഇന്നു ശാസ്ത്രവിഷയങ്ങളില് ഏറ്റവും കൂടുതല് എതിര്ക്കുന്നത്, പരിണാമം, എംബ്രിയോണിക് സ്റ്റെംസെല് ഗവേഷണം, അബോര്ഷന്, പ്രപഞ്ചോല്പത്തിയെ സംബന്ധിച്ച പഠനങ്ങള് എന്നിങ്ങനെ ചുരുക്കം ചില സ്പെഷ്യലൈസ്ഡ് മേഘലകളെയാണു. ഇവയാകട്ടെ ജനശ്രദ്ധയാകര്ഷിക്കുന്ന പോപ്പുലര് വിഷയങ്ങളുമാണു. അതേ സമയം ജനകീയമായ പുതിയ സാങ്കേതികവിദ്യകളോടും, ടെക്നിക്കല് ഗാഡ്ജെറ്റുകളോടും ഇവര്ക്ക് യാതൊരു വിരോധവുമില്ല എന്ന് മാത്രമല്ല അതിനെയെല്ലാം രണ്ടു കൈയ്യും നീട്ടി സ്വീകരിക്കുകയും ചെയ്യും. കെമിസ്ട്രിയിലും, ബയോളജിയിലും, വൈദ്യശാസ്ത്രരംഗത്തും, മറ്റു എഞ്ചിനീയറിംഗ് വിഷയങ്ങളിലും നടക്കുന്ന നിരവധി ഗവേഷണപരീക്ഷണങ്ങളോടു പോപ്പും കൂട്ടരും യാതൊരു വിരോധവും പ്രത്യക്ഷത്തില് കാണിക്കുന്നില്ല. ഇതിനെ നമുക്ക് സെലകറ്റീവ് റെസിസ്റ്റന്സ് എന്നു വിളിക്കാം. എംബ്രിയോണിക് സ്റ്റെംസെല് ഗവേഷണത്തിലൂടെ വിദൂരഭാവിയില് ക്യാന്സറുകള് ചികില്സിച്ചു ഭേദപ്പെടുത്തുമ്പോള് "പോപ്പുമതക്കാര്" കളം മാറ്റിച്ചവിട്ടും. അന്നു ശാസ്ത്രം വെട്ടിത്തുറന്നേക്കാവുന്ന പുതിയ ഏതെങ്കിലും വഴികളിലേക്ക് പ്രതിരോധങ്ങളെ കണ്ണു കെട്ടിച്ച് വിടും. അവസരം നോക്കി ശാസ്ത്രത്തെ അഡാപ്റ്റ് ചെയ്തും, തള്ളിപ്പറഞ്ഞും ഒക്കെയുള്ള ഈ കണ്ണുപൊത്തിക്കളി പോപ്പുമതത്തിന്റെ വികാസപരിണാമത്തില് ഒഴിച്ച് കൂടാനാവാത്ത ഘടകമാണിന്നു.
ഞാന് മനസ്സിലാക്കിയിടത്തോളം ഇസ്ലാമിക രാജ്യങ്ങളില് സ്ഥിതി ഇതല്ല. അടിസ്ഥാന വിദ്യാഭ്യാസത്തില് തുടങ്ങി എല്ലാത്തരം ശാസ്ത്രവിഷയങ്ങളോടും സമ്പൂര്ണ്ണ കണ്ണുകെട്ടിക്കളിയാണു ഇസ്ലാം കാണിച്ചു വരുന്നത്. പഠിപ്പിക്കുന്നുണ്ടോ എന്ന് ചോദിച്ചാല് ഉണ്ട്, എന്നാല് എന്തെങ്കിലും പ്രയോജനമുണ്ടോ എന്ന് ചോദിച്ചാല്, ഒന്നുമില്ല. അതുകൊണ്ടു തന്നെ അല്ലാഹുവില് തുടങ്ങി ഖുറാനില് അവസാനിക്കുന്ന ഇസ്ലാമെന്ന വന്മതിലിനപ്പുറം കാഴ്ചയെത്താത്ത തലമുറകളെ വാര്ത്തെടുക്കുന്നതിനേ ഇത്തരം വിദ്യാഭ്യാസത്തിനു കഴിഞ്ഞിട്ടുള്ളൂ. സ്വാഭാവികമായും അവര് ശാസ്ത്രത്തിന്റെ വെളിച്ചത്തില് നിന്നും ഏറെ ദൂരം പിന്നോട്ടു പോയി.
നിര്ദ്ദേശങ്ങള്, പ്രതിവിധികള്
അച്ചടിച്ചു പോയ മതഗ്രന്ഥങ്ങളെ ഇനി തിരുത്താനാവില്ല. പക്ഷെ അതിനെ പൊതുസമൂഹത്തിലേക്ക് വ്യാഖ്യാനം ചെയ്തു നിയമങ്ങളാക്കുന്നവരെയും, അത്തരം നിയമങ്ങളില് ജനവിരുദ്ധവും പുരോഗമനവിരുദ്ധവുമെന്നു തോന്നിക്കുന്നതൊക്കെയും തിരുത്താനുള്ള ഇഛാശക്തി മുസ്ലിംജനതയ്ക്കും അവരെ നയിക്കുന്ന ഭരണാധികാരികള്ക്കും ഉണ്ടാകണം. ജനങ്ങളുടെ ദൈനംദിന ജീവിതത്തില് ആഴത്തില് വേരോടിക്കുന്ന ഒരു മതമെന്ന നിലയില് ഇസ്ലാമിന്റെ പെരുമാറ്റശൈലിയില് റാഡിക്കലായിട്ടുള്ള മാറ്റങ്ങള് വരുത്താതെ ഇതിനൊരു പരിഹാരമുണ്ടാകുമെന്നും തോന്നുന്നില്ല. ലോകമെമ്പാടുമുള്ള മുസ്ലിങ്ങളോട് അല്ലാഹുവിനെ ഉപേക്ഷിച്ചു ശാസ്ത്രം സ്വീകരിക്കൂ എന്ന് പറയുന്നതു ഒരിക്കലും പ്രായോഗികമല്ല. എന്നാല് അല്ലാഹുവില് വിശ്വാസമര്പ്പിച്ച് കൊണ്ടു തന്നെ അവര്ക്ക് ശരീരവും, മനസ്സും, ശാസ്ത്രത്തിലര്പ്പിക്കുവാന് കഴിയണം. ആത്മീയ പുരോഗതി കൊണ്ടു വിശപ്പ് മാറുകയില്ല. അതിനു ഭൌതീക രംഗത്ത് തന്നെ പുരോഗതി ഉണ്ടാകണം. ശാസ്ത്രം അതിനു ഒഴിച്ചു കൂടാനാവാത്ത ഘടകമാണു. .
തങ്ങളുടെ പൌരാണിക ശാസ്ത്രപാരമ്പര്യത്തോട് മുസ്ലിം സമൂഹത്തിനു കടുത്ത വൈകാരികബന്ധമുണ്ട്. എന്നാല് സമകാലീന മുസ്ലിം സമൂഹത്തിനു മണ്മറഞ്ഞു പോയ ഒരു സുവര്ണകാലഘട്ടത്തിന്റെ ഗൃഹാതുരമാര്ന്ന ഗരിമ മാത്രം മതിയാകുകയില്ല. അവര്ക്ക് കൈമോശം വന്ന വിമര്ശനാത്മക ചിന്താധാരകളെ പുനരുജീവിപ്പിക്കുവാനും, സമകാലികലോകവുമായി സമരസപ്പെട്ടു കൊണ്ട് നൂതനമായ ശാസ്ത്രപദ്ധതികള്ക്ക് രൂപം നല്കുകുവാനും കഴിയണം. തൊട്ടതിനും പിടിച്ചതിനുമെല്ലാം കൊളോണിയലിസത്തെയും, പാശ്ചാത്യരെയും പഴിചാരുന്നത് കൊണ്ട് മുസ്ലിങ്ങള്ക്ക് യാതൊരു ഗുണവുമില്ല എന്ന് രണ്ടായിരത്തി മൂന്നിലെ അറബ് ഹ്യൂമന് ഡെവലപ്മെന്റ് റിപ്പോര്ട്ട് (ജ്ഞാന സമൂഹത്തിന്റെ നിര്മ്മാണം) റിപ്പോര്ട്ട് തുറന്നു സമ്മതിക്കുന്നുണ്ട്. സ്വേഛാധിപത്യ ചിന്തകളും, സ്വാതന്ത്ര്യമില്ലായ്മയും, സര്വ്വകലാശാലകള്ക്ക് സ്വയംഭരണാവകാശം നിഷേധിക്കുന്നതും, ലബോറട്ടറികളുടെയും, ലൈബ്രറികളുടെയും ശോചനീയാവസ്ഥ , ഫണ്ടിങ്ങിന്റെ പോരായ്മ എന്നീ കാരണങ്ങളാണു ഈ റിപ്പോര്ട്ട് എടുത്തുപറയുന്നത്. ഓ.ഐ.സി രാജ്യങ്ങള് ഒത്തു ചേര്ന്ന് ഇസ്ലാമിക രാജ്യങ്ങളില് ശാസ്ത്രത്തിന്റെ പുതിയ വെളിച്ചം എത്തിക്കുന്നതിലെക്ക് പ്രതിജ്ഞാബദ്ധരാകണമെന്നും ഈ റിപ്പോര്ട്ട് ആഹ്വാനം ചെയ്യുകയുണ്ടായി.
സ്റ്റേറ്റിനെ മതത്തില് നിന്നും വേര്തിരിക്കുന്നതുപോലെ റാഡിക്കലായിട്ടുള്ള മാറ്റങ്ങളൊന്നും ഇസ്ലാമിക രാജ്യങ്ങളുടെ ഈ കൂട്ടായ്മ മുന്നോട്ടു വെച്ചിട്ടില്ല. എങ്കിലും ശാസ്ത്രബോധത്തിലൂന്നിയ അടിസ്ഥാനവിദ്യാഭ്യാസം, ശാസ്ത്രരംഗത്ത് ധനനിക്ഷേപം മാധ്യമസ്വാതന്ത്ര്യം, അന്താരാഷ്ട്രസഹകരണം, എന്നിങ്ങനെ ചില വെള്ളിരേഖകള് പ്രതീക്ഷയ്ക്ക് വക നല്കുന്നു. അത് എത്രത്തോളം ഓരോ അംഗരാജ്യങ്ങളും പ്രായോഗികമാക്കും എന്നതിനെ ആശ്രയിച്ചിരിക്കും ഭാവിയില് ഈ രാജ്യങ്ങളിലെ ശാസ്ത്ര പുരോഗതി. രണ്ടായിരത്തിഒന്പതിലെ മനുഷ്യ സുരക്ഷിതത്വത്തെക്കുറിച്ചുള്ള റിപ്പോര്ട്ടിലും, മുന് റിപ്പോര്ട്ടുകളില് പറഞ്ഞ അതേ കാര്യങ്ങള് വീണ്ടും അടിവരയിട്ടു സൂചിപ്പിക്കുന്നു. ഒന്നുകില് അറബ് ഹ്യൂമന് ഡവലപ്പ്മെന്റ് റിപ്പോര്ട്ടുകളൊന്നും അറബ് ലോകത്തിന്റെ ഭരണാധികാരികളിലും, അവരുടെ ഭരണരീതികളിലും, പ്രത്യേകിച്ചു യാതൊരു ചലനവും സൃഷ്ടിച്ചിട്ടില്ല. അല്ലെങ്കില്, അവര് സ്വീകരിച്ച നടപടികള്ക്ക് ഫലം കണ്ടു തുടങ്ങിയിട്ടില്ല എന്ന് വേണം കരുതാന്.
മാറുന്ന സമവാക്യങ്ങള്
ശാസ്ത്രപുരോഗതിയില് മുന്നില് നില്ക്കുന്ന രാജ്യങ്ങളുടെ പിന്തുണയും, സഹകരണവും ഇസ്ലാമിക് രാജ്യങ്ങളുടെ ശാസ്ത്രപുരോഗതിക്ക് ഒഴിച്ച് കൂടാനാവാത്ത ഘടകങ്ങളാണ്. മുസ്ലിം ഗവേഷകര്ക്ക് മികച്ച പരിശീലനവും അനുഭവസമ്പത്തും നേടിക്കൊടുക്കുന്നതില് വിദേശ സര്വ്വകലാശാലകള്ക്ക് വലിയൊരു പങ്കു വഹിക്കുവാനാകും. ന്യൂയോര്ക്കിലെ 9/11- ഭീകരാക്രമണം "ഞങ്ങള്ക്കൊപ്പം-ഞങ്ങള്ക്കെതിരെ" എന്ന പുതിയ ഒരു ലോകക്രമം സൃഷ്ടിച്ചു. പാശ്ചാത്യരാജ്യങ്ങള്ക്കും മുസ്ലിം രാജ്യങ്ങള്ക്കുമിടയില് അന്താരാഷ്ട്ര സഹകരണരംഗത്ത് സംശയത്തിന്റെയും, വെറുപ്പിന്റെയും പുതിയ വന്മതിലുകള് ഉയര്ന്നു വന്നു. 9/11-നെ തുടര്ന്ന് അമേരിക്കയില് നിന്നും നിരവധി മുസ്ലിം വിദ്യാര്ഥികള് അവരുടെ നാടുകളിലേക്ക് തിരിച്ചു പോയതായി കണക്കുകള് സൂചിപ്പിക്കുന്നു. 1999-ല് സൗദി അറേബ്യയില് നിന്നും 5,156 വിദ്യാര്ഥികള് അമേരിക്കയിലുണ്ടായിരുന്നത് 2002/2003 ആയപ്പോഴേക്കും 3,581 ആയി കുറഞ്ഞു (31% കുറവ്). ഇവരില് ചിലര് സ്വമേധയാ പോയതാണെങ്കില്, മറ്റുചിലര് പോകാന് നിര്ബന്ധിതരായതായിരിക്കും. ഇതിന് പുറമെ അമേരിക്ക ഉള്പ്പെടെയുള്ള പാശ്ചാത്യ രാജ്യങ്ങള് മുസ്ലിങ്ങള്ക്ക് ഏര്പ്പെടുത്തിയ സഞ്ചാര/വിസ നിയന്ത്രണവും, റേഷ്യല് പ്രൊഫൈലിങ്ങും നിരവധി വിദ്യാര്ഥികളുടെ ഭാവിയെ കൂടുതല് ഇരുട്ടിലാക്കുമെന്നത് വ്യക്തം. പക്ഷെ ഇതിനെയൊക്കെ അതിജീവിക്കുവാന് മുസ്ലീംവിദ്യാര്ഥികള്ക്ക് കഴിഞ്ഞേ തീരു. അവരുടെ നിരാശയെ എളുപ്പം മുതലെടുക്കുവാന് കഴിയുന്ന ശക്തികള് കഴുകന് കണ്ണുകളുമായി അവര്ക്ക് ചുറ്റിലും ഉണ്ട്. അത്തരം കഴുകന്മാര്ക്ക് ശാസ്ത്രത്തിന്റെ പുത്തന് വാഗ്ദാനങ്ങളെ എറിഞ്ഞു കൊടുക്കുന്നത് ആത്മഹത്യാപരമാണ്. ഒരു ഭീകരാക്രമണം സൃഷ്ടിച്ച വൈകാരിക പുകപടലങ്ങള് സാവധാനമെങ്കിലും നീങ്ങുമ്പോള് സ്ഥിതിഗതികള് മെച്ചപ്പെടുമെന്നും, ഒപ്പം മുസ്ലിങ്ങള്ക്കും, ലോകസമൂഹത്തിനും മേല് നിരന്തരം ആക്രമണങ്ങള്ക്ക് കോപ്പ് കൂട്ടുന്ന മതാന്ധത ബാധിച്ച ഭ്രാന്തന്മാരെ പരാജയപ്പെടുത്താന് മുസ്ലിങ്ങള് ഉള്പ്പെടെയുള്ള ലോകസമൂഹത്തിനു കഴിയുമെന്നും നമുക്കു പ്രാത്യാശിക്കാം. ലോകമെങ്ങും വെളിച്ചം പരത്തി ശാസ്ത്രം കുതിച്ചു പായുമ്പോള് ഒരു പറ്റം ജനത ഇരുട്ടിലായിപ്പോകുന്നത് മതത്തിന്റെ പേരിലായാലും, തീവ്രവാദത്തിന്റെ പേരിലായാലും ലോകമനസാക്ഷിക്ക് കണ്ടില്ലെന്നു നടിക്കുവാനാവില്ല.
References:
1. Nature Vol. 444, 2 November 2006 (Special Edition)
2. Nature Vol. 432 16 December 2004 p794-795
3. Nature Vol. 432 18 November 2004 p273-274
4. Nature Vol. 441 29 June 2006 p1027
5. Nature Vol. 416 14 March 2002 p109
6. Nature Vol. 416 14 March 2002 p120-122
7. Nature Vol. 422 13 March 2003 p101-102
8. Nature Vol. 433 3 February 2005 p452-453
9. Nature Vol. 441 11 May 2006 p132-133
10. Nature Vol. 441 29 June 2006 p1036-1037
11. Nature Vol. 422 13 March 2003 p99
12. Nature Vol. 459 25 June 2009 p1057
13. Nature Vol. 448 12 Juy 2007 p131-133
14. Nature Vol. 461 3 September 2009 p38-39
15. Nature Vol. 440 20 April 2006 p997
16. Science Vol. 322 12 December 2008 p1637-1638
17. Academic Ranking of World Universities 2008, Center for World-Class Universities, Shanghai Jiao Tong University
18. Pharmaceutical Industries in OIC countries:Prospects and Challenges, OIC Outlook 15 April 2009
19. General Road Map for Achieving Excellence in Science and Technology Higher Education: Islamic Development Bank September 2009
20. National Science Board. 2006. Science and Engineering Indicators 2006. Two volumes. Arlington, VA: National Science Foundation (volume 1, NSB 06-01; volume 2, NSB 06-01A).
21. Arab Human Development Reports 2002-2009
22. The Statistical, Economic and Social Research and Training Centre for Islamic Countries (SESRTCIC) www.sesrtcic.org/statistics/bycountry.php
23. UNESCO Statistics Division http://stats.uis.unesco.org/ReportFolders/reportfolders.aspx
24.World Development Indicators (WDI), 2006 http://devdata.worldbank.org/wdi2006/contents/index2.htm